Βορειοηπειρώτες πολιτικοί φυγάδες στην Ελλάδα (1945-1990)

Το θέμα των Βορειοηπειρωτών πολιτικών φυγάδων συνιστά έως σήμερα απαγορευμένη επαφή και άθικτο ταμπού· δεν έτυχε αντικείμενο συστηματικής επιστημονικής μελέτης, αλλά ούτε και συζήτηση της δημόσιας ιστορίας, εξαιρουμένων κάποιων απλουστευμένων αναφορών με εμφανώς έωλη και βασανιστικά στείρα ανάλυση για διάφορους λόγους. Δύο, όμως, είναι οι βασικότεροι: η έλλειψη στιβαρού αρχειακού υλικού και τεκμηριωτικής βάσης και το πέπλο μυστηρίου που καλύπτει υποθέσεις των κατά δήλωση «φυγάδων», οι οποίοι διέρρευσαν στην Ελλάδα με άλλες αποστολές, εξαναγκασμένοι, εκβιασμένοι, εξαπατημένοι ή ενσυνείδητα διαρρεύσαντες με προσφυγικό κάλυμμα, κάτω από το κράτος των διώξεων, της καταστολής, του τρόμου, του φόβου, της ντροπής, της αδήριτης ανάγκης για βιολογική ή πνευματική επιβίωση κ.ά. Η απόφαση της φυγής από την οικογένεια και της εγκατάλειψης της γενέθλιας γης για όλους αυτούς δεν ήταν εύκολη, δεδομένου του Γολγοθά των επιπτώσεων των εναπομεινάντων οικείων ή και του τρόμου της μετά-παρακολούθησης από τον τρομοκρατικό μηχανισμό της αλβανικής ασφάλειας, ο οποίος είχε απλώσει πλοκάμια παντού.

Η Ελλάδα, από την άλλη, βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Πάγια πολιτική της ήταν να συγκρατήσει την έφεση και την ορμή της φυγής και να αποτρέψει τις προσφυγικές ροές, αλλά τα περιθώρια αντίδρασής της ήταν περιορισμένα. Τη στιγμή της έλευσης των φυγάδων σε ελληνικό έδαφος έπρεπε να τους περιθάλψει και να τους αποκαταστήσει· συνιστούσε εθνική και αδελφική οφειλή.

Η παρούσα πραγματεία δεν είναι εξαντλητική, παρά εάν σχέδιο μελλοντικής μελέτης, βασιζόμενη σε αξιόπιστες αρχειακές συλλογές που θα βοηθήσει και αυτή στην ανάταση της ιστορικής μνήμης, του συλλογικού αναστοχασμού του βορειοηπειρωτικού ελληνισμού και που αφορά μια περίοδο δύσκολη, περίπλοκη και παρεξηγημένη. Συνιστά μια ακόμα σεμνή προσπάθεια για την υπέρβαση των υβριδικών ιστοριογραφικών συμφύσεων του παρελθόντος κατά της διαστροφής της μνήμης και της ιστορικής αλήθειας.