Ο ήχος από ένα πιάτο που σπάει και θρυμματίζεται στο πάτωμα είναι χαρακτηριστικός και συνήθως τραβάει την προσοχή, ειδικά σε ένα εστιατόριο. Οι περισσότεροι σκεφτόμαστε αμέσως πως έγινε κάποιο ατυχές περιστατικό. Όμως, όταν τα πιάτα σπάνε σε μία ελληνική συγκέντρωση – είτε πρόκειται για ταβέρνα, γάμο, βάφτιση ή πάρτι – τότε αυτό δεν είναι ατύχημα, αλλά μέρος του εορτασμού.
Το σπάσιμο των πιάτων συνοδεύεται από μουσική και το χαρακτηριστικό επιφώνημα «Όπα!», που φωνάζεται με ενθουσιασμό και έντονο κέφι. Αν και σήμερα το έθιμο δεν είναι τόσο συνηθισμένο όσο τη δεκαετία του ’60 και του ’70, παραμένει ένα διασκεδαστικό και χαρακτηριστικό στοιχείο της ελληνικής κουλτούρας, αν και συχνότερα πια βλέπει κανείς να πετάνε λουλούδια παρά πιάτα.
Η ακριβής προέλευση του εθίμου είναι ασαφής, όμως το σπάσιμο των πιάτων είχε ποικίλους συμβολισμούς: χρησιμοποιούνταν για να δηλώσει το τέλος ή την αρχή, να αποτρέψει το “κακό μάτι” και να εκφράσει την αφθονία. Σε κηδείες, για παράδειγμα, ένα πιάτο σπάει στον τάφο του εκλιπόντος, συμβολίζοντας το τέλος της ζωής.
Σε γιορτές, πάλι, πιστευόταν ότι το σπάσιμο αποτρέπει τα κακά πνεύματα που μπορεί να ζηλέψουν τη χαρά του γλεντιού. Παράλληλα, υπήρχε και η έννοια της επίδειξης πλούτου – κάποτε έσπαγαν πιάτα αντί να τα πλύνουν, ως ένδειξη αφθονίας.
Η μεγάλη προβολή του εθίμου έγινε μετά την ταινία «Ποτέ την Κυριακή» το 1960. Η σκηνή με το σπάσιμο των ποτηριών έγινε εμβληματική και συνέβαλε στην εξάπλωση του εθίμου. Ωστόσο, το 1969 η χούντα του Παπαδόπουλου απαγόρευσε το σπάσιμο πιάτων στα νυχτερινά κέντρα λόγω κινδύνου τραυματισμών. Στη θέση τους, άρχισαν να χρησιμοποιούνται λουλούδια, ενώ σήμερα η τάση είναι να ρίχνουν χαρτοπετσέτες.
Από τη δεκαετία του ’70 κατασκευάζονται γύψινα πιάτα ειδικά για σπάσιμο. Σήμερα, μόνο ένα εργαστήριο στη Θεσσαλονίκη συνεχίζει αυτή την παραγωγή. Αν και οι περισσότεροι χώροι πλέον αποφεύγουν το σπάσιμο λόγω κινδύνου και κόστους, σε τουριστικές περιοχές εξακολουθεί να είναι μέρος της εμπειρίας.
Όπως λέει μια τουρίστρια από τη Βραζιλία, στην αρχή της φάνηκε παράξενο, αλλά σύντομα παρασύρθηκε από τη μουσική, το γέλιο και το κέφι – αυτή η ιδιαίτερη ελληνική διάθεση για διασκέδαση.