Το άρθρο, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο αμερικανικό αριστερό περιοδικό Jacobin, δεν βλέπει αυτή την «ανάπτυξη» ως ευκαιρία, αλλά ως σύμπτωμα μιας μεγαλύτερης γεωπολιτικής στρατηγικής, όπου η αλβανική κυβέρνηση –σύμφωνα με τον συντάκτη Matt Broomfield– προσφέρει γη, κυριαρχία και φυσικό πλούτο σε τιμή ευκαιρίας για να εξυπηρετήσει πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα εκτός χώρας.
Η επένδυση συνδέεται με τη χρηματοδοτική εταιρεία του Kushner, Affinity Partners, η οποία λειτουργεί με σαουδαραβικά κεφάλαια και προορίζεται για επενδύσεις που ενώνουν Ισραήλ και αραβικό κόσμο. Σε αυτό το πλαίσιο, η Αλβανία, μια φτωχή ευρωπαϊκή χώρα με μουσουλμανική κληρονομιά και δυτικές φιλοδοξίες, μετατρέπεται σε ένα στρατηγικό πεδίο πειραματισμού.
Ο συντάκτης περιγράφει τη στενή σύμπλευση της κυβέρνησης του Έντι Ράμα με το σχέδιο Kushner όχι μόνο ως οικονομική συναλλαγή, αλλά και ως γεωπολιτικό μήνυμα. Εκτός από το τουριστικό συγκρότημα στη Νήσο Σάσων, προβλέπεται η δημιουργία πάρκων, ερευνητικών κέντρων Τεχνητής Νοημοσύνης, ακόμη και δομών φιλοξενίας για Ιρανούς εξόριστους συνδεδεμένους με το Ισραήλ – όλα ενδείξεις μιας νέας, ευρύτερης στρατηγικής αναδιάταξης.
Οι ντόπιοι λένε πως κανείς δεν τους ρώτησε τίποτα. Όπως αναφέρει ο νεαρός Αρμπέν απο τομ Αυλώνα, που οργανώνει εκδρομές στο νησί: «Μια μέρα απλώς μας είπαν από την τηλεόραση πως η νήσος των Σάσων πουλήθηκε. Την επόμενη, κατέφθασε με στρατιωτική συνοδεία ο Kushner με την Ιβάνκα Τραμπ».
Το νησί, με την υποτροπική του φύση, τα καθαρά νερά και τα ερείπια του ψυχροπολεμικού παρελθόντος, παρέμενε εκτός πρόσβασης για το κοινό, γεμάτο με απενεργοποίητα πυρομαχικά και στρατιωτικά κατάλοιπα. Όμως με νομικά “παραθυράκια” και επείγουσες νομοθετικές αλλαγές, η κυβέρνηση Ράμα επέτρεψε την αλλαγή του καθεστώτος προστασίας για χάρη των «στρατηγικών επενδυτών».
Ο περιβαλλοντολόγος Κόστα Τζάχο, που δραστηριοποιείται μέσω ΜΚΟ στην περιοχή, μιλά έξω από τα δόντια: «Αν έχεις χρήματα, μπορείς να παρακάμψεις κάθε νόμο. Το κράτος λειτουργεί πλέον με λογική μαφίας. Και το χειρότερο; Δεν θα πληρώσουν ούτε ένα ευρώ σε φόρους. Το κράτος θα τους φτιάξει και τις υποδομές».
Το σχέδιο ξεφεύγει από τα όρια του νησιού. Ο Kushner σκοπεύει να επεκτείνει τις επενδύσεις του στη γειτονική ακτογραμμή, κοντά στις εκβολές του ποταμού Αώου, του τελευταίου πραγματικά «άγριου» ποταμού της Ευρώπης, που πρόσφατα ανακηρύχθηκε Εθνικό Πάρκο. Εδώ, όπου φωλιάζουν φλαμίνγκο και πελεκάνοι και ζουν σπάνια είδη, η φύση κινδυνεύει να εξαφανιστεί κάτω από μπετόν, καζίνο και ξενοδοχεία δυναμικότητας δεκάδων χιλιάδων τουριστών.
Δίπλα, υψώνεται ήδη ο υπό κατασκευή αερολιμένας που, σύμφωνα με τον Ράμα, θα είναι «ο μεγαλύτερος των Βαλκανίων». Ο Τζάχο είναι απαισιόδοξος: «Τα πουλιά θα εξαφανιστούν. Αλλά δεν τους νοιάζει – έρχονται με ελικόπτερο, δεν θέλουν να δουν ούτε τους ανθρώπους εδώ».
Αν και η Αλβανία έχει γνωρίσει τουριστική έκρηξη (σχεδόν 12 εκατομμύρια επισκέπτες το 2024), τα οφέλη για τον μέσο πολίτη είναι ελάχιστα. Η ακρίβεια καλπάζει, η εξάρτηση από το εξωτερικό αυξάνεται, ενώ η διαφθορά και το ξέπλυμα χρήματος θολώνουν τα νερά των «εθνικών επιτυχιών».
Στην περιοχή του Δέλτα του Αώου, οι κάτοικοι ζουν ακόμα χωρίς βασικές υποδομές. Έχοντας μείνει ξεχασμένοι για χρόνια, αναγκάστηκαν να πουλήσουν τη γη τους σε εξευτελιστικές τιμές: «15 ευρώ το τετραγωνικό», λέει ο Τζάχο. «Νόμιζαν ότι θα βγάλουν κάτι, να κάνουν ένα πάρκινγκ. Τώρα τους διώχνουν όλους».
Ακόμα και ποιμένες που πίστεψαν ότι θα συνεχίσουν να βοσκούν στα ίδια λιβάδια, μαθαίνουν ξαφνικά πως η περιοχή μετατρέπεται σε ιδιωτική περιουσία – με φράχτες, κάμερες και απαγορεύσεις.
Η υπόθεση δεν είναι μόνο τοπική. Για τους εμπνευστές της, η Αλβανία γίνεται πείραμα για μια νέα μορφή μεσογειακής αναδιάταξης. Ο ίδιος ο Kushner είχε προτείνει την «τουριστική ανάπτυξη» της παραλιακής Γάζας μετά την «εκκαθάρισή» της. Πηγές αναφέρουν ότι το Affinity Partners έχει εξετάσει σχέδια για μετεγκατάσταση 10.000 Παλαιστινίων στην Αλβανία – σενάρια που η κυβέρνηση αρνείται, αλλά δεν καταφέρνει να εξαλείψει.
Ο Ράμα, πάντως, εμφανίζεται να επιδιώκει τον ρόλο του ισχυρού συμμάχου του Ισραήλ στα Βαλκάνια, αψηφώντας παραδοσιακές αντιλήψεις και ιστορικά στερεότυπα. Η κυβέρνησή του αρνήθηκε να στηρίξει ψηφίσματα για εκεχειρία στη Γάζα, ενώ ο ίδιος τιμήθηκε από το Ισραήλ με ανώτατη διάκριση. Στο μεταξύ, ο Αρχιραβίνος της χώρας, αξιωματικός του ισραηλινού στρατού, εθεάθη να καθοδηγεί προσευχές για τη «νίκη στη Γάζα».
Ενώ άλλα λιμάνια κλείνουν την πόρτα σε ισραηλινά πλοία γεμάτα όπλα, η αλβανική ακτογραμμή φαίνεται να παραμένει διαθέσιμη. Και σύμφωνα με το άρθρο, η χώρα είναι πλέον τέταρτη παγκοσμίως στην προμήθεια πετρελαίου που καταλήγει στο Ισραήλ – μια “συγκυρία” που δύσκολα θα περάσει απαρατήρητη.