Σε μια εκτενή έκθεση σχετικά με την κράτηση αλλοδαπών, με επίκεντρο το Πρωτόκολλο Ιταλίας–Αλβανίας, το Ιταλικό Ακυρωτικό Δικαστήριο (Corte di Cassazione) επισημαίνει πολυάριθμα προβληματικά σημεία της συμφωνίας, υπογραμμίζοντας ότι «η νομική θεωρία έχει εκφράσει σοβαρές αμφιβολίες για τη συμβατότητά της τόσο με το Σύνταγμα όσο και με το διεθνές δίκαιο», δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη σχέση του Πρωτοκόλλου με το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Στην ενότητα που αφορά τη σχέση της συμφωνίας με το ιταλικό Σύνταγμα, η έκθεση της Γραμματείας του Ακυρωτικού Δικαστηρίου απαριθμεί ενδεχόμενες παραβιάσεις συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων, από το δικαίωμα στην υγεία έως το δικαίωμα υπεράσπισης. Όπως σημειώνεται, η συμφωνία «δεν προσδιορίζει με ακρίβεια την κατηγορία των ατόμων στην οποία αναφέρεται και, περιοριζόμενη στον γενικό όρο «μετανάστες», δημιουργεί συνολική ανισότητα στη μεταχείριση μεταξύ αλλοδαπών που οδηγούνται στην Ιταλία και «μεταναστών»που μεταφέρονται στην Αλβανία».
Σύμφωνα με το Δικαστήριο, η συμφωνία λειτουργεί ως εμπόδιο στο δικαίωμα ασύλου, λόγω της έλλειψης «αναλυτικής ρύθμισης των διαδικαστικών εγγυήσεων». Οι δικαστές θεωρούν πως απαιτούνται σαφείς κατευθύνσεις, ώστε να καλυφθεί το νομικό κενό που δημιουργείται από την εξωεδαφικότητα και να διασφαλιστεί ότι οι μετανάστες που μεταφέρονται σε κέντρα στην Αλβανία απολαμβάνουν ισοδύναμες εγγυήσεις με εκείνους που βρίσκονται σε ιταλικό έδαφος.
Παρατηρείται επίσης ότι, σύμφωνα με το Πρωτόκολλο, «η κράτηση δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως έσχατο μέσο, όπως προβλέπεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία», αλλά αποτελεί «τη μόνη εναλλακτική επιλογή που προβλέπει ο νομοθέτης, κατά παράβαση των εγγυήσεων προστασίας της προσωπικής ελευθερίας».
Μια ακόμη σοβαρή ανεπάρκεια εντοπίζεται στο γεγονός ότι, σε περίπτωση κράτησης στο εξωτερικό, είναι πρακτικά αδύνατη η άμεση απελευθέρωση του ατόμου μόλις εκπνεύσουν οι νομικές βάσεις της κράτησης. Όπως αναφέρεται, ο αλλοδαπός δεν μπορεί να απελευθερωθεί επί τόπου στην Αλβανία, αλλά πρέπει να επιστραφεί στην Ιταλία. Ωστόσο, λόγω του χρόνου που απαιτείται για τη μεταφορά διά θαλάσσης ή αεροπορικώς, είναι εξαιρετικά πιθανό το άτομο να κρατείται χωρίς νομική βάση (sine titulo) για αρκετές ώρες ή ακόμα και ημέρες.
Όσον αφορά το δικαίωμα υπεράσπισης, το Δικαστήριο τονίζει ότι «ο τρόπος άσκησης του δικαιώματος υπεράσπισης των αλλοδαπών που κρατούνται στην Αλβανία δεν ρυθμίζεται νομοθετικά, αλλά επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια του Ιταλού υπεύθυνου του κέντρου’».
Τέλος, επισημαίνεται ότι η πρόβλεψη του Πρωτοκόλλου – σύμφωνα με την οποία «σε περίπτωση ιατρικών αναγκών που οι ιταλικές αρχές δεν μπορούν να καλύψουν, οι αλβανικές αρχές θα συνεργάζονται για την παροχή βασικής και μη αναβλητέας ιατρικής φροντίδας» – ενδέχεται να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στο δικαίωμα στην υγεία των κρατούμενων μεταναστών, όπως αυτό προστατεύεται από το άρθρο 32 του ιταλικού Συντάγματος, δεδομένου ότι το επίπεδο του αλβανικού συστήματος υγείας δεν είναι συγκρίσιμο με το ιταλικό.