Ο Αναξίμανδρος, φιλόσοφος από τη Μίλητο, έζησε από το 610 έως το 546 π.Χ. και ήταν ένας από τους σημαντικότερους προδρόμους της ελληνικής σκέψης. Ανήκε στη σχολή της Μιλήτου και υπήρξε μαθητής του Θαλή, τον οποίο διαδέχθηκε ως δάσκαλος. Μελετητές και ιστορικές πηγές αναφέρουν πως ήταν ο πρώτος που κατέγραψε τις σκέψεις του γραπτά, ένα βήμα-κλειδί προς τη χρήση της λογικής στην αναζήτηση της αλήθειας.
Ο Αναξίμανδρος ασχολήθηκε με θεμελιώδη ερωτήματα για τη φύση και την προέλευση του κόσμου, εισάγοντας την ιδέα ότι η φύση διέπεται από νόμους, όπως και οι ανθρώπινες κοινωνίες. Σύμφωνα με τη θεωρία του, ο κόσμος στηρίζεται σε τέσσερα βασικά στοιχεία — τον αέρα, το νερό, τη γη και τη φωτιά — και πίστευε ότι η μεταξύ τους ισορροπία συντηρεί τη «κοσμική αρμονία».
Σε ένα απόσπασμα που διασώθηκε, ο Αναξίμανδρος αναφέρει ότι τα στοιχεία «δίνουν και παίρνουν δικαιοσύνη» μεταξύ τους, μια ιδέα που παραπέμπει στον κύκλο της φύσης, όπου η καταστροφή και η δημιουργία συνυπάρχουν. Αυτή η προσέγγιση ήταν καθοριστική για τη φιλοσοφική σκέψη, αφού επιχείρησε να εξηγήσει τη φύση χωρίς την ανάγκη θεϊκών επεμβάσεων.
Ο χάρτης που δημιούργησε ο Αναξίμανδρος. Πηγή: Bibi Saint-Pol
Ο Αναξίμανδρος φέρεται να ήταν ο πρώτος Έλληνας που σχεδίασε χάρτη του τότε γνωστού κόσμου, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στη γεωγραφία. Η χαρτογράφηση του περιλάμβανε τις τρεις γνωστές ηπείρους — Ευρώπη, Ασία, Λιβύη (Αφρική) — και οι θάλασσες και τα ποτάμια διαμόρφωναν τα όρια ανάμεσά τους. Αυτή η αναπαράσταση αποτέλεσε τη βάση για μεταγενέστερους γεωγράφους, όπως τον Ηρόδοτο και τον Εκαταίο. Στόχος του Αναξίμανδρου ήταν να καταγράψει τον κόσμο όπως τον γνώριζαν τότε οι Έλληνες, ανοίγοντας τον δρόμο για μελλοντικές εξερευνήσεις.
Η κοσμολογία του Αναξίμανδρου
Πηγή: Couprie, Internet Encyclopedia of Philosophy/Bibi Saint-Pol
Ο Αναξίμανδρος υπήρξε και πρωτοπόρος στην αστρονομία, εισάγοντας την ιδέα ότι η Γη αιωρείται ελεύθερη στο διάστημα χωρίς στήριξη. Σύμφωνα με το μοντέλο του, η Γη είχε κυλινδρικό σχήμα και παρέμενε σταθερή στο κέντρο του σύμπαντος. Αυτή η θεωρία θεωρείται ως μία από τις πρώτες «κοσμολογικές επαναστάσεις», αφού απέρριπτε την ανάγκη για στήριξη της Γης, κάτι που οδήγησε σε νέες αναζητήσεις για τη θέση των ουράνιων σωμάτων.
Επίσης, ο Αναξίμανδρος θεωρούσε ότι τα αστέρια και ο Ήλιος περιστρέφονται γύρω από τη Γη σε διαφορετικές αποστάσεις, εισάγοντας την έννοια της αστρονομικής τροχιάς. Οι παρατηρήσεις του για τις εναλλαγές των εποχών και τα μετεωρολογικά φαινόμενα ήταν αξιοσημείωτες, αποδίδοντας τη βροντή και τον κεραυνό στη σύγκρουση των νεφών, μια άποψη πολύ κοντινή στις σημερινές φυσικές εξηγήσεις.