Μία αιφνίδια και δραματική εξέλιξη ήρθε να ταράξει τον αλβανικό ενεργειακό τομέα. Η αστυνομία συνέλαβε τον διευθύνοντα σύμβουλο της Bankers Petroleum, Κινέζο υπήκοο Hongping Xiao, καθώς και τον πρώην διευθυντή της εταιρείας, Leonidha Çobo, κατά τη διάρκεια αιφνιδιαστικής επιχείρησης στα κεντρικά γραφεία της εταιρείας στο Φίερι. Η επιχείρηση, προϊόν συνεργασίας μεταξύ της τοπικής αστυνομίας και της Γενικής Διεύθυνσης Φορολογίας, πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μακροχρόνιων διαμαχών που περιλαμβάνουν οικονομικές παρατυπίες, περιβαλλοντικές παραβάσεις και βαριές κατηγορίες για φοροδιαφυγή.
Η Bankers Petroleum, ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στον τομέα των υδρογονανθράκων της Αλβανίας και διαχειριστής του πεδίου Patos-Marinza — της μεγαλύτερης χερσαίας πετρελαιοπηγής στην ηπειρωτική Ευρώπη — βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο νέας θεσμικής πίεσης. Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, οι αρχές εισήλθαν στα γραφεία της εταιρείας σπάζοντας τις πόρτες παρουσία φορολογικών επιθεωρητών, με αφορμή ανεξόφλητες φορολογικές υποχρεώσεις και χρέη πολλών εκατομμυρίων ευρώ προς το αλβανικό κράτος.
Οι συλλήψεις έρχονται έναν χρόνο μετά την απόφαση διεθνούς διαιτητικού δικαστηρίου υπό την αιγίδα του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου στο Παρίσι, που απέρριψε αξιώσεις άνω των 236 εκατομμυρίων δολαρίων από την εταιρεία, κρίνοντάς τις αβάσιμες. Το δικαστήριο στήριξε τη νομική θέση της Αλβανίας όσον αφορά βασικά σημεία της Σύμβασης Υδρογονανθράκων του 2004. Η απόφαση αποτέλεσε σοβαρό πλήγμα για την Bankers Petroleum, η οποία προσπαθούσε να ανακτήσει έξοδα που αφορούσαν πληρωμές προς τις καναδικές της δραστηριότητες και διακανονισμούς με άλλους προμηθευτές πετρελαίου. Το δικαστήριο επέκρινε επίσης την εταιρεία για απουσία διαγωνιστικών διαδικασιών σε σημαντικές υπεργολαβίες και για υπερβολικά έξοδα που παρουσίαζε ως επενδύσεις σε τοπικές κοινότητες και μισθώσεις γης.
Το Υπουργείο Υποδομών και Ενέργειας της Αλβανίας είχε αναγνωρίσει τότε την απόφαση της διαιτησίας ως ιστορική νίκη, που θέτει θεμέλια για μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία στον ενεργειακό τομέα της χώρας. Σύμφωνα με τις αλβανικές αρχές, η απόφαση αυτή αναμένεται να ενισχύσει τα φορολογικά έσοδα από την εκμετάλλευση κοιτασμάτων όπως το Patos-Marinza. Ωστόσο, η πρόσφατη επιχείρηση και οι συλλήψεις σηματοδοτούν ποιοτική αλλαγή στον τρόπο που το κράτος χειρίζεται περιπτώσεις παρατυπιών στον επιχειρηματικό κόσμο. Αν και οι λεπτομέρειες της έρευνας δεν έχουν δοθεί ακόμη στη δημοσιότητα, η χρονική συγκυρία υποδεικνύει ότι η απόφαση της διαιτησίας άνοιξε τον δρόμο για πιο ενδελεχείς ελέγχους στις οικονομικές και επιχειρησιακές πρακτικές της εταιρείας.
Η Bankers έχει εδώ και χρόνια βρεθεί στο στόχαστρο κατοίκων της περιοχής και περιβαλλοντικών οργανώσεων για την περιβαλλοντική επιβάρυνση στην περιοχή της Μαρίνζα. Η εντατική εξόρυξη βαρέως πετρελαίου έχει δημιουργήσει σοβαρές ανησυχίες για μόλυνση του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα. Αν και η εταιρεία έχει δεσμευτεί στο παρελθόν να επενδύσει σε αποκατάσταση του περιβάλλοντος και σε κοινωνικές δράσεις, τα παράπονα από τους κατοίκους παραμένουν έντονα και συνεχή.
Η Bankers Petroleum είχε ιδρυθεί από Καναδούς επενδυτές και το 2016 εξαγοράστηκε από κινεζική κοινοπραξία υπό την ηγεσία της Geo-Jade Petroleum. Για αρκετά χρόνια παρουσιάστηκε ως παράδειγμα επιτυχούς ξένης επένδυσης στην Αλβανία, φέρνοντας εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στη χώρα. Το 2011 υπέγραψε συμφωνία 34 εκατομμυρίων δολαρίων με την κρατική Albpetrol, αναλαμβάνοντας αποκλειστικά τη διαχείριση του πεδίου Patos-Marinza. Η συμφωνία αυτή έδωσε στην Bankers τον πλήρη έλεγχο σε μια έκταση 44.000 στρεμμάτων, με υποσχέσεις για τεχνολογικές αναβαθμίσεις και περιβαλλοντική συμμόρφωση. Τότε, Αλβανοί αξιωματούχοι είχαν χαρακτηρίσει τη συμφωνία υπόδειγμα εκσυγχρονισμού και προσέλκυσης επενδύσεων. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η σχέση της εταιρείας με το αλβανικό κράτος επιδεινώθηκε σημαντικά, οδηγώντας πρώτα σε διεθνή διαιτησία και πλέον σε ποινικές διώξεις.
Οι συλλήψεις έχουν προκαλέσει αναστάτωση στην επενδυτική κοινότητα της χώρας και αναζωπυρώνουν συζητήσεις σχετικά με τη σταθερότητα του ρυθμιστικού πλαισίου και την εφαρμογή του κράτους δικαίου στην Αλβανία. Καθώς η κυβέρνηση προωθεί την αξιοποίηση των φυσικών πόρων στο πλαίσιο της αναπτυξιακής της στρατηγικής και επιδιώκει σύσφιξη των σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η υπόθεση Bankers Petroleum μπορεί να λειτουργήσει τόσο ως προειδοποιητικό παράδειγμα για μελλοντικούς επενδυτές όσο και ως ευκαιρία για εσωτερική αναδιάρθρωση του τομέα.
Νομικοί εκτιμούν ότι αυτή η υπόθεση ενδέχεται να οδηγήσει και άλλα κράτη της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων σε αναθεώρηση των παλαιών τους συμβάσεων με ενεργειακές εταιρείες και σε ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών για τη φορολογική συμμόρφωση. Επίσημη ανακοίνωση από τις αλβανικές διωκτικές αρχές αναμένεται εντός των επόμενων ημερών, καθώς οι έρευνες συνεχίζονται. Προς το παρόν, η προσαγωγή των ηγετικών στελεχών της Bankers Petroleum δείχνει ότι η Αλβανία έχει εισέλθει σε νέα φάση ως προς τη λογοδοσία των μεγάλων επιχειρήσεων, σε έναν τομέα που επί χρόνια κατηγορούνταν για αδιαφάνεια και ασυδοσία.