Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι Ιταλοί συνταξιούχοι επιλέγουν να μετακομίσουν στο εξωτερικό, αναζητώντας καλύτερη ποιότητα ζωής και, κυρίως, πιο ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς. Σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα στοιχεία του Ιταλικού Εθνικού Ινστιτούτου Κοινωνικής Ασφάλισης (INPS) έως και το 2023, η τάση αυτή έχει πλέον παγιωθεί, ενώ παράλληλα εμφανίζονται νέες εξελίξεις που αναδιαμορφώνουν τον κατάλογο των δημοφιλέστερων προορισμών.
Η Ισπανία εξακολουθεί να αποτελεί τον πιο αγαπητό προορισμό, με 536 νέες μετακινήσεις Ιταλών συνταξιούχων το 2023 (από 451 το 2022). Ο συνδυασμός χαμηλού κόστους ζωής, ήπιου κλίματος, πολιτισμικής εγγύτητας και ευνοϊκού φορολογικού καθεστώτος για εισοδήματα από το εξωτερικό καθιστά τη χώρα ιδιαίτερα ελκυστική. Το ισπανικό φορολογικό σύστημα προβλέπει εκπτώσεις έως 6.500 ευρώ για όσους είναι άνω των 65 ετών και έως 7.000 ευρώ για όσους έχουν περάσει τα 75, ενώ οι φορολογικοί συντελεστές είναι γενικά χαμηλότεροι από αυτούς της Ιταλίας. Από το 2019 έως το 2023, πάνω από 2.300 Ιταλοί συνταξιούχοι εγκαταστάθηκαν στην Ισπανία, ξεπερνώντας την Πορτογαλία. Το 2023, το INPS κατέβαλε συνολικά 147,3 εκατομμύρια ευρώ σε συντάξεις στην Ισπανία, με τον μέσο μηνιαίο έλεγχο να ανέρχεται στα 1.339 ευρώ.
Η Τυνησία, και συγκεκριμένα η πόλη Χαμμαμέτ, αποτελεί την ευχάριστη έκπληξη των τελευταίων ετών, ιδίως για συνταξιούχους του δημόσιου τομέα. Εκεί διαμένουν περίπου 4.000 Ιταλοί, που αντιστοιχούν στο 8% του τοπικού πληθυσμού. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα είναι φορολογικό: το 80% της σύνταξης εξαιρείται από τη φορολογία, ενώ το υπόλοιπο φορολογείται με συντελεστές από 0% έως 35%. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ευνοϊκό καθεστώς για πρώην δημόσιους υπαλλήλους, που δύσκολα βρίσκουν παρόμοιες παροχές αλλού. Το 2023, οι συνολικές συντάξεις που καταβλήθηκαν από το INPS στην Τυνησία έφτασαν τα 87 εκατομμύρια ευρώ, με μέσο μηνιαίο ποσό τα 3.564 ευρώ.
Η Ρουμανία και η Αλβανία εμφανίζουν σημαντική άνοδο ως νέοι προορισμοί για Ιταλούς συνταξιούχους, προσφέροντας χαμηλό κόστος ζωής και φορολογικά κίνητρα. Στη Ρουμανία, οι συνταξιούχοι μπορούν να λαμβάνουν το μικτό ποσό της σύνταξης βάσει διμερών συμφωνιών, ενώ η φορολογία εφαρμόζεται με ενιαίο συντελεστή 10%. Από το 2019 έως το 2023, περίπου 500 Ιταλοί συνταξιούχοι εγκαταστάθηκαν στη Ρουμανία, με περισσότερους από 100 να μετακινούνται μόνο το 2023.
Η Αλβανία είναι η μοναδική χώρα στα Βαλκάνια που παρέχει πλήρη απαλλαγή από τη φορολογία για συντάξεις που προέρχονται από το εξωτερικό. Το μέτρο αυτό, που εφαρμόστηκε από το 2021, άρχισε να αποδίδει καρπούς ήδη από το 2022. Το 2023, το INPS κατέβαλε 13 εκατομμύρια ευρώ σε συντάξεις σε Ιταλούς που ζουν στην Αλβανία, με τον μέσο μηνιαίο έλεγχο να ανέρχεται στα 2.348 ευρώ.
Αντιθέτως, η Πορτογαλία, που έως πρόσφατα αποτελούσε τον πιο δημοφιλή προορισμό χάρη στο προνομιακό φορολογικό καθεστώς των μη μόνιμων κατοίκων (που εξασφάλιζε δεκαετή απαλλαγή από φόρους), έχει αρχίσει να χάνει έδαφος. Το καθεστώς αυτό καταργήθηκε επίσημα το 2024, και τα στοιχεία του INPS είναι ενδεικτικά: από το 2019 έως το 2023, οι μετακινήσεις Ιταλών στην Πορτογαλία μειώθηκαν κατά 83,7%. Παρ’ όλα αυτά, η χώρα εξακολουθεί να κατατάσσεται ψηλά ως προς το συνολικό ποσό που καταβάλλεται σε συντάξεις (157,4 εκατομμύρια ευρώ το 2023), με μέση μηνιαία καταβολή άνω των 3.600 ευρώ. Ωστόσο, για τους νέους συνταξιούχους που μετακινήθηκαν το 2023, το ποσό αυτό μειώνεται σημαντικά στα 2,2 εκατομμύρια ευρώ και το μέσο μηνιαίο επίδομα στα 2.631 ευρώ.
Άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, η Μάλτα και η Σλοβακία, εξακολουθούν να προσελκύουν περιορισμένο αριθμό Ιταλών συνταξιούχων. Το 2023 καταγράφηκαν μόλις 37 μετακινήσεις στην Ελλάδα, 3 στην Κύπρο, 11 στη Μάλτα και 10 στη Σλοβακία.
Η εξάπλωση των Ιταλών συνταξιούχων που μεταναστεύουν αλλάζει ραγδαία. Η Ισπανία κυριαρχεί χάρη στον ιδανικό συνδυασμό φορολογικών πλεονεκτημάτων, ποιότητας ζωής και εγγύτητας με την Ιταλία. Η άνθηση της Τυνησίας σχετίζεται κυρίως με τις ανάγκες των πρώην δημοσίων υπαλλήλων, ενώ η Αλβανία και η Ρουμανία αναδεικνύονται ως οι νέοι «οικοδεσπότες». Η Πορτογαλία, αν και χάνει πλέον τη δυναμική της, διατηρεί ακόμη σημαντική παρουσία λόγω μετακινήσεων προηγούμενων ετών. Η επιλογή τόπου συνταξιοδότησης είναι πλέον μια όλο και πιο στρατηγική και προσωπική απόφαση, που εξαρτάται από τη φορολογία, τις παροχές, το κλίμα και την ύπαρξη ήδη εδραιωμένων ιταλικών κοινοτήτων.