Οι γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα είχαν ελάχιστα δικαιώματα σε σύγκριση με τους άνδρες πολίτες και ήταν κυρίως περιορισμένες στο σπίτι. Τα ιστορικά κείμενα σπάνια αναφέρουν τα επιτεύγματά τους.
Χωρίς δικαίωμα ψήφου, ιδιοκτησίας γης ή κληρονομιάς, η θέση τους ήταν στο σπίτι, με κύριο ρόλο την ανατροφή των παιδιών.
Παρόλα αυτά, η αρχαία ελληνική κοινωνία τιμούσε ισχυρές θεότητες όπως η Δήμητρα, που κατάφερε να φέρει πίσω την κόρη της Περσεφόνη, η Άρτεμη, που μπορούσε να ρίξει θανατηφόρα βέλη, και η Αθηνά, που απαρνήθηκε τον γάμο και τη μητρότητα και έγινε προστάτιδα των Ελλήνων ηρώων. Άλλες σημαντικές θεές, όπως η Αφροδίτη, η Ήρα, η Εστία και η Εκάτη, λατρεύονταν έντονα και από τα δύο φύλα.
Πέρα από τις θεές, υπήρχαν και θνητές γυναίκες που αψήφησαν τις κοινωνικές περιορισμούς της εποχής και διακρίθηκαν ως γιατροί, φιλόσοφοι και μαθηματικοί.
Σαπφώ της Λέσβου
Η Σαπφώ ήταν σπουδαία ποιήτρια, με έργο που έφτανε τις 10.000 στίχους. Η ποίησή της, γραμμένη για να συνοδεύεται από λύρα, της χάρισε τίτλους όπως «Δέκατη Μούσα».
Αν και τα περισσότερα ποιήματά της έχουν χαθεί, διασώζονται η «Ωδή στην Αφροδίτη» και το ποίημα του Τιθωνού. Η Σαπφώ θεωρείται σύμβολο της γυναικείας αγάπης, με τις λέξεις «σαπφικός» και «λεσβιακός» να προέρχονται από το όνομά της και τη γενέτειρά της.
Αρήτη της Κυρήνης
Η Αρήτη ήταν φιλόσοφος, κόρη του Αρίστιππου, μαθητή του Σωκράτη. Αν και λίγα είναι γνωστά για τη διδασκαλία της, οι αρχές της Σχολής της Κυρήνης, που ίδρυσε ο πατέρας της, επικεντρώνονταν στην έννοια της ηδονής και του πόνου. Οι Κυρηναϊκοί πίστευαν ότι η πειθαρχία, η γνώση και οι ηθικές πράξεις οδηγούν στην ηδονή, ενώ τα αρνητικά συναισθήματα, όπως ο θυμός και ο φόβος, προκαλούν πόνο. Αυτές οι ιδέες επηρέασαν μεταγενέστερες θεωρίες ηδονισμού.
Γοργώ, βασίλισσα της Σπάρτης
Σύζυγος του βασιλιά Λεωνίδα Α΄ και κόρη του Κλεομένη Α΄, η Γοργώ διακρίθηκε για την πολιτική της οξυδέρκεια. Ο Ηρόδοτος την αναφέρει ως παιδί ακόμα, όταν απέτρεψε τον πατέρα της από το να δωροδοκηθεί.
Αργότερα, όταν οι Σπαρτιάτες έλαβαν κρυπτογραφημένο μήνυμα από τον Δημάρατο, η Γοργώ αποκάλυψε το μυστικό γράφοντας κάτω από το κερί του ξύλινου πίνακα. Η ευφυΐα της εντυπωσίασε τον Ηρόδοτο, ο οποίος σπάνια ανέφερε γυναικεία ονόματα.
O Πλούταρχος διασώζει μια φράση της Γοργούς, που ρωτήθηκε γιατί οι Σπαρτιάτισσες μπορούσαν να κυβερνούν τους άνδρες: «Γιατί είμαστε οι μόνες που γεννάμε άνδρες».
Ασπασία της Αθήνας
Η Ασπασία ήταν εταίρα και σύντροφος του Περικλή. Το σπίτι της ήταν πνευματικό κέντρο όπου συγκεντρώνονταν επιφανείς στοχαστές, όπως ο Σωκράτης.
Ως ξένη, είχε περιορισμένα δικαιώματα, αλλά η επιρροή της ήταν τόσο ισχυρή που συχνά γινόταν στόχος σατιρών. Αναφορές για εκείνη βρίσκονται στα έργα του Πλάτωνα, του Αριστοφάνη και του Ξενοφώντα.
Η Ασπασία αποτελεί παράδειγμα της δυσκολίας στην κατανόηση της θέσης των γυναικών στην αρχαιότητα, αφού οι πληροφορίες για τη ζωή της είναι λιγοστές.
Ύδνα της Σκιώνης
Η Ύδνα, εκπαιδευμένη από τον πατέρα της στην κολύμβηση και την κατάδυση, διακρίθηκε κατά τους Περσικούς Πολέμους.
Όταν οι Πέρσες εισέβαλαν το 480 π.Χ., η Ύδνα και ο πατέρας της βούτηξαν στη θάλασσα και έκοψαν τα σχοινιά των αγκυρών των περσικών πλοίων, προκαλώντας σύγχυση στον στόλο τους.
Η πράξη αυτή αποκτά μεγαλύτερη σημασία αν σκεφτεί κανείς ότι η Ύδνα χρειάστηκε να κολυμπήσει 10 μίλια μέσα σε καταιγίδα για να φτάσει στα πλοία. Οι αρχαίοι Έλληνες τίμησαν εκείνη και τον πατέρα της με αγάλματα στους Δελφούς.
Τελέσιλλα του Άργους
Η Τελέσιλλα, μία από τις εννέα μεγάλες λυρικές ποιήτριες, συνδύασε την ποίηση με την ανδρεία.
Αρχικά αδύναμη στην υγεία, ακολούθησε τη συμβουλή ενός μαντείου να αφιερωθεί στις Μούσες. Έγινε διάσημη ποιήτρια, αλλά και πολεμίστρια, όταν ο βασιλιάς Κλεομένης Α΄ της Σπάρτης νίκησε τον στρατό του Άργους.
Αντί να παραδοθεί, η Τελέσιλλα οργάνωσε έναν στρατό από γυναίκες, δούλους και ηλικιωμένους, και απώθησε τους Σπαρτιάτες, αναγκάζοντάς τους να υποχωρήσουν.
Αγνοδίκη της Αθήνας
Η Αγνοδίκη θεωρείται η πρώτη γυναίκα ιατρός στην Αθήνα.
Σύμφωνα με τον Ρωμαίο συγγραφέα Υγίνο, μεταμφιέστηκε σε άνδρα για να σπουδάσει ιατρική, καθώς οι γυναίκες απαγορευόταν να εξασκούν το επάγγελμα.
Η φήμη της ως γιατρός γυναικών μεγάλωσε, προκαλώντας φθόνο στους συναδέλφους της, που την κατηγόρησαν ότι αποπλανούσε τις ασθενείς της. Κατά τη δίκη της, αποκάλυψε την ταυτότητά της σηκώνοντας τον χιτώνα της, μια χειρονομία γνωστή ως «ανάσυρμα».
Η ιστορία της αποτελεί σύμβολο της μάχης των γυναικών για το δικαίωμα στην επιστήμη και την εργασία.